Vladan Desnica (1905, Zadar – 1967, Zagrzeb) – pisarz chorwacki narodowości serbskiej. Jeden z najbardziej cenionych w Polsce współczesnych chorwackich pisarzy.
Przekłady:
Desnica V.: Niespokojne wiosny / Proljeća Ivana Galeba. Tłum. Z. Stoberski. Warszawa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960, 372 s. + 4 nlb., nakład 5 000 egz.
Desnica V.: Zimowe letnisko / Zimsko ljetovanje. Tłum. M. Krukowska. Warszawa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1963, 237 s. + 3 nlb., nakład 10 000 egz.
Desnica V.: „Wiosna w Badrovacu” i inne opowiadania. Posłowie A. Dukanović. Warszawa, Czytelnik, 1968, 247 s. + 4 nlb., nakład 5 280 egz.
Poniżej fragment książki Croatica:
„6.9.2.3. Vladan Desnica
Alija Dukanović miał kilku ulubionych pisarzy. Oprócz Miroslava Krležy i Ivo Andricia do tego grona należał niewątpliwie Vladan Desnica. W 1968 roku ukazał się długi esej na temat zmarłego rok wcześniej pisarza. Na pytanie, czy jest on pisarzem regionalnym, Dukanović odpowiada, że potrafi się wznieść ponad regionalny partykularyzm:
»Jego bowiem interesuje przede wszystkim nie region i nie świat zewnętrzny, lecz sfera ducha, świat wewnętrzny, psychika ludzka; interesują go, swoiście pojęte, problemy egzy stencji. […] Dzięki tym oraz wielu innym zabiegom ukazywane przez niego konkretne sprawy i konkretne postacie wzbogacają się o pewną dozę abstrakcyjności, o znamiona uogólnienia; dzięki tym zabiegom zapadły kąt Dalmacji oraz skromne problemy jego ludzi nabierają wymowy symbolu. Małe prowincjonalne targowisko próżności, mały cmentarz marzeń o szczęściu pod piórem Desnicy raz po raz przemieniają się w zgoła nieprowincjonalne cmentarzysko ludzkich chceń i nadziei«155.
Dukanović pisze o fenomenie dwoistości: dwa światy, wschodni i zachodni, słowiański i niesłowiański, o stale przewijającym się motywie śmierci w twórczości autora Niespokojnych wiosen, o tym, że dla pisarza nie ma znaczenia, jakiej narodowości jest człowiek. Dukanović dostrzega podobieństwa między Andriciem i Desnicą, co było i nadal stanowi wielką nobilitację dla pisarza przyrównywanego do jedynego laureata Nagrody Nobla z literatur narodów Jugosławii:
»Dzieło Desnicy, podobnie jak dzieło Andricia, to idealna kraina bratania ludzi. Milczy on – najczęściej świadomie – o tym, co ludzi dzieli, o niezgodach, resentymentach, krzywdach. Za to mówi o krzywdach, jakie ludziom wyrządza los. Na kartkach swoich książek jest solidarny ze wszystkimi i wszystkich pospołu ogarnia spojrzeniem współczującym«156.
Dla Dukanovicia, niewątpliwie jugoentuzjasty, Desnica był ważny, gdyż uosabiał wspólnotę serbsko-chorwacką. Omawiając artykuł Dragana M. Jeremicia z „Letopisu Matice srpske”, konstatuje:
»Desnica, Serb z pochodzenia, tworzył na obszarze literatury chorwackiej i był jej przedstawicielem. Stanowił więc i stanowi żywe ogniwo łączące naród serbski z narodem chorwackim, kulturę serbską z kulturą chorwacką«157.
Wszelkie objawy nieporozumień na tle narodowościowym napawały Dukanovicia niepokojem. Gdy w okresie Chorwackiej Wiosny „Forum” opublikowało esej Šegedina zatytułowany Los, którego tematem są stosunki między Serbami i Chorwatami, sprawozdawca „Twórczości” odnotował ten fakt, ale nie chciał omawiać tekstu, co uzasadnił tym, że przedstawia on racje tylko jednej strony – chorwackiej, i że jest to »najboleśniejszy, najdrastyczniejszy i najbardziej dramatyczny« głos w kilkuletniej dyskusji, jaka się toczy »między braćmi«158”. (Małczak: Croatica… , 164-165)
